1- عمل نکردن به دستورات دینی

یکی از عوامل عدم اجابت دعا عمل نکردن به دستورات دین می باشد. به دستورات دین عمل نمی شود و مردم را حبّ دنیا احاطه می کند و طمعِ دنیا در وجودشان شعله ور می گردد، و در دل خوفی از خدا ندارند. 

قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله:

«یَأْتِی عَلَی النّاسِ زَمانٌ تَعْبُتُ فیهِ سَرائِرُهُمْ، تَحْسُنُ فیهِ عَلانِیَتُهُمْ طَمَعا فِیالدُّنْیا، لایُریدُونَ بِهِ ما عِنْدَ رَبِّهِمْ، یَکُونُ دینُهُم رِیاءً لایُخالِطُهُمْ خَوْفٌ یَعُمُّهُمُ اللّه ُ بِعِقابٍ فَیَدْعُونَهُ اِلْحاحَ الْغَرِیقِ».

“زمانی بر مردم فرا می رسد که برای طمع در دنیا، باطنشان پلید و ظاهرشان زیبا می باشد، علاقه ای به آنچه نزد پروردگارشان است نشان ندهند، دین آن ها ریایی شده و خوفی (از خدا) در دلشان آمیخته نشود. خداوند همه ی آنان را به عذاب سختی گرفتار کند، پس مانند دعای شخص غریق دعا کنند، ولی دعایشان را اجابت نکند.”

بنابراین، یکی از عواملی که مانع اجابت دعا می شود، عمل نکردن به دستورات دین است، هر فردی یا کسی برای استجابت دعا و درخواست خود از محبوب خویش، باید حبِّ دنیا را کنار گذارده و همیشه فرامین الهی را اجرا نماید.

از قول معصوم علیه السلام روایت شده است که می فرماید:

“حُبُّ الدُّنیا رَأسُ کُلِّ خَطیِئَهٍ”

“علاقه به دنیا، عامل تمامی گناهان است.”

2- سستی در نماز

سستی در نماز مانع استجابت دعا است، یعنی این که اگر انسانی در امر نماز سهل انگاری نماید، دعایش پذیرفته نمی گردد. کاهلی در نماز غیر از عدم استجابت دعا انسان را به بلاهای دیگری مبتلا می گرداند.

همان طور که خواندن نماز و راز و نیاز با خدا، سبب قرب الهی و اجابت درخواست از خداوند می شود، سستی در نماز نیز مانع آن

است. زیرا انسان به علت کاهلی در نماز و سبک شمردن آن، به قرب الهی که هدف نهایی آفرینش است نمی رسد، و با خدای خویش انس کمتری دارد و مناجات او اندک است و همین سبب می گردد که طلب و خواهش او از محبوب به نتیجه نرسد.

“قالَتْ فاطِمَهُ الزَّهراءُ علیهاالسلام: سَأَلْتُ أَبی رَسولَ اللّه ِ لِمَنْ تَهاوَنَ بِصَلوتِهِ مِنَ الرِّجالِ وَالنِّساءِ قالَ صلی الله علیه و آله : مَنْ تَهاوَنَ بِصَلوتِهِ مِنَ الرِّجالِ وَالنِّساءِ، اِبتَلاهُ اللّه ُ بِخَمْسَ عَشَرَهَ خِصْلَهً: یَرْفَعُ الْبَرَکَهَ مِنْ عُمْرِهِ؛ وَ یَرْفَعُ اللّه ُ البَرَکَه مِنْ رِزقهِ؛ وَ یَمْحُوا اللّه ُ(عز و جل) سِیماءَ الصَّالِحیِنَ مِنْ وَجْهِهِ؛ وَ کُلُّ عَمَلٍ یَعْمَلُهُ لایُؤجَرُ عَلَیْه؛ وَلایَرْتَفِعُ دُعائهُ إِلیَ السَّماءِ؛ وَ لَیْسَ لَهُ حظٌّ فی دُعاءِ الصّالِحینَ؛ وَ اِنَّهُ یَمُوتُ ذَلیلاً؛ وَ یَمُوتُ جائعا؛ وَ یَمُوتُ عَطْشانا فَلَوْ یُسْقیَ مِنْ أَنْهارِ الدُّنیا لَمْ یُرْوَ عَطَشُهُ؛ و یُوَکِّلُ اللّهُ مَلَکا یَزْعَجُهُ فی قَبْرِه؛ وَ یَکونَ الظُّلْمَهُ فیِ قَبْرِهِ؛ وَ یُوَکِّلُ اللّهُ بِهِ مَلَکا یَسْحَبُهُ عَلی وَجْهِهِ وَالخَلائِقُ یَنْظُروُنَ إِلَیْهِ؛ وَ یُحاسَبُ حِسابا شدیدا؛ ولایَنْظُرُ اللّهُ إِلَیْهِ وَلایُزَکّیهِ وَلَهُ عَذابٌ أَلیمٌ.

حضرت فاطمه علیها السلام فرمودند:

“از پدرم رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره ی مردان و زنانی که در نمازشان سستی و سهل انگاری می کنند پرسیدم، آن حضرت فرمودند : هر زن و مردی که در امر نماز سستی و سهل انگاری داشته باشند، خداوند او را به پانزده خصلت مبتلا می گرداند:

1- خداوند برکت را از عمرش می گیرد.
2- خداوند برکت را از رزق و روزی اش می گیرد.
3- خداوند سیمای صالحین را از چهره اش محومی کند.
4- هر کاری که بکند بدون پاداش خواهد بود.
5- دعایش به آسمان، بالا برده نشود.
6- برایش بهره ای از دعای صالحین نخواهد بود.
7- ذلیل خواهد مُرد.
8- گرسنه جان خواهد داد.
9- تشنه کام خواهد مرد به طوری که اگر از همه ی نهرهای دنیا آبش دهند، سیراب نگردد.
10- خداوند فرشته ای را برمی گزیند تا او را در قبرش نا آرام سازد.
11- قبرش را تنگ گرداند.
12- قبرش تاریک می باشد.
13- خداوند فرشته ای را بر می گزیند تا او را با صورتش به زمین کشد در حالی که خلایق به او بنگرند.
14- به سختی مورد محاسبه قرار گیرد.
15- و خداوند به او ننگرد و او را پاکیزه نگرداند و او را عذابی دردناک باشد.

3- بعضی از گناهان

از جمله گناهانی که موجب می شوند، درخواست بنده از حضرت حق به اجابت نرسد عبارتند از:

1- نیّت بد.
2- ناپاکی باطن.
3- نفاق با برادران.
4- عدم اعتقاد به اجابت دعا.
5- تأخیر نمازهای واجب از وقتش.
6- ترک تقرّب به خداوند ( عز و جل ) به وسیله ترک احسان و صدقه.
7- ناسزاگویی و بدزبانی.

قال الامام زین العابدین علیه السلام: اَلذُّنوبُ الَّتی تَرُدُّ الدُّعاءً: سُوءُ النِّیَّهِ وَ خُبْثُ السَّرِیرَهِ، و النِّفاقُ مَعَ الإِخْوانِ و تَرْکُ التَّصْدیقِ بِالاجابَهِ وَ تَأْخیرُ الصَّلَواتِ الْمَفْروُضَهِ حَتّی تَذْهَبَ أَوْقاتُها، وَ تَرْکُ التَّقَرُّبِ إِلیَ اللّهِ(عز و جل ) بِالبِرِّ وَ الصَّدَقَهِ، وَ اسْتِعْمالُ الْبَزاءِ و الْفُحْشِ فِی الْقَوْلِ .

امام صادق علیه السلام فرموده اند: “دعای چهار کس اجابت نمی شود:

1- دعای مردی که در خانه اش نشسته است و می گوید پروردگارا روزیم ده. (که خداوند) به او می گوید: مگر تو را طلب امر نکردم؟!
2- و مردی که زنی دارد و به او نفرین می کند. به او می گوید: مگر کار او را به دست او نسپردم؟!
3- و مردی که مالی داشته و آن را تباه کرده است و می گوید: پروردگارا! روزیم رسان. به او می گوید: مگرتورا به میانه روی وسامان دهی مال امر نکردم؟! آن گاه این آیه را قرائت فرمود: «وَ الَّذِینَ اِذا اَنْفَقُوا لَمْ یُسرِفُوا وَ لَمْ یَقتُرُوا اَو کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواما». “و کسانی که چون انفاق کنند به گزاف زیاده روی نکنند و تنگ نگیرند و میانِ این دو روش را برگزینند.
4- و مردی که مالی داشته و بی گرفتنِ شاهدی آن را وام داده است. به او می گوید: مگر تو را به گرفتنِ شاهد امر نکردم؟!

لازم به تذکّر است که در صورت عدم استجابت دعا، از رحمت خدا ناامید نشوید؛ زیرا قرآن کریم می فرماید:

قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ [ سوره ی زمر، آیه ی 53 ]

بگو: «اى بندگان من که برخود اسراف و ستم کرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه‌ی گناهان را مى‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.

الباقر (علیه السلام)- سُئِلَ أَبُوجَعْفَرٍ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عزّوجلّ قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ أخاص أم عام قال خاص هو لشیعتنا.

از امام باقر (علیه السلام) درباره‌ی این کلام خداوند عزّوجلّ قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلی أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللهِ إِنَّ اللهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ پرسیده شد که: «آیا این آیه خاص است (مخصوص فرد خاصّی است) یا عام (فراگیر) است»؟ فرمود: «این [بخشش] فقط مخصوص شیعیان ماست».

ثانیا: در هر شرایطی، مخصوصا هنگامی که از اجابت دعا نومید می شوید دست از دعا بر ندارید؛ زیرا گاهی اجابت دُعا بنا به دلایلی به تأخیر می افتد.